آشنایی با ساختمان بدن زنبور عسل

به طور کلی ساختمان بدن زنبور را می توان به 3 دسته کلی یعنی داخلی، خارجی و غدد تقسیم بندی کرد. برای عاشقان طبیعت، آشنایی با ساختار بدن زنبور عسل بسیار جذاب است. اصلا بدون بررسی ساختار بدن زنبور، نمی توان به دیگر ویژگی های این حشره حیرت انگیز پرداخت. حشره ای که به راستی به عنوان یکی از مبانی حیات در رو کره خاکی شاخته شده و همه انسان ها و حیوانات و کل موجودات زنده روی زمین، مدیون آن هستند.

جانورشناسان ساختار بدن زنبور عسل را به سه قسمت کلی تقسیم می کنند:

    ساختمان خارجی
    ساختمان داخلی
    غدد

البته غدد زنبور خود از جمله اجزاء ساختمان داخلی زنبور به شمار می رود؛ اما به دلیل اهمیت بالایی که دارد به صورت مجزا مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

ساختمان داخلی بدن زنبور عسل
ساختمان داخلی در بدن نبور عسل به سه قسمت کلی تقسیم می شود؛

سر
سینه
شکم

هر کدام از این قسمت ها خود زیر مجموعه های مهمی دارند که به صورت خلاصه به هر کدام از آنها پرداخته ایم
-    چشمان ساده » سه عدد چشم ساده بر روی سر زنبور قرار دارد. دانشمندان هنوز به طور دقیق کاربرد این چشم ها را نمی دانند. با این حال به نظر می رسد چشمان ساده زنبور به منظور تشخیص نور و روشنایی به کار گرفته می شود.
-    چشمان مرکب » روی سر زنبور، دو عدد چشم مرکب قرار گرفته است. این چشم ها وظایف خاصی دارند و یکی از شاخص ترین مواردی هستند که با کمک آنها می توان زنبور نر را از زنبور کاگر تشخیص داد. چشم های مرکب زنبور نر بزرگتر از زنبور کارگر است. البته باید توجه داشت که شکل و شمایل چشم مرکب در نژادهای مختلف زنبور نیز با هم تفاوت دارد. هر چشم مرکب از تعداد زیادی چشم ساده تشکیل شده است.
-    شاخک ها » تمامی زنبورها نر و ماده دارای دو شاخک هستند. شاخک زنبور نر سیزده قسمتی و زنبور کارگر و ملکه دوازده قسمتی است. وظیفه شاخک ها نیز بوییدن و لمس کردن و شناسایی مسیر است.
-    خرطوم و دهان » آخرین قسمتی که رو سر زنبور قرار دارد، خرطوم است. خرطوم وظیفه جمع کردن یا نویدن شهد از روی گلها را دارد. پس از جمع آوری شهد، از طریق دهان به سمت کیسه تولید عسل منتقل می شود.
-    سینه » دومین قسمت اصلی بدن زنبور عسل بعد از سر را سینه تشکیل می دهد. سینه زنبور از سه حلقه کتینی تشکیل شده که این حلقه ها به هم متصل هستند. این ماده یعنی کتین وظیفه دارد تا اتصال بال و پاهای زنبور را مستحکم کند. البته این مورد نادری نیست و تقریبا اکثر حشرات از این ماده در بدن خود دارند.
-    پاها » زنبورها شش پا دارند. جفت پای انتهای آن ها دارای حفره ای ست که به آن سبد گرده گفته می شود. این حفره ها برای نگهداری و انتقال گرده گل و همچنین بره موم به کندو است. البته این حفره در پای زنبوران نر کمی کوچک تر است.
-    بال ها » زنبورهای عسل چهار بال دارند. دو بال در جلو و دو بال در عقب که نقش هر کدام از این بال ها به جز هدایت و پرواز مشخص نیست.
-    شکم » قسمت انتهایی بدن زنبور به شکم اختصاص دارد. این قسمت شش حلقه کتینی پشتی و شش حلقه شکمی دارد. در انتهای شکم نیز یک شکاف خروج برای دفع مدفوع زنبور وجود دارد. همچنین نیش زنبور کارگر نیز در انتهای شکمش قرار گرفته و در شرایط مورد نیاز از بدن خارج می شود. در مورد نیش زنبور باید به صورت مجزا صحبت شود.

ساختمان داخلی زنبور عسل
یکی از مهمترین قسمت های موجود در بدن زنبور عسل، کیسه عسلی است. این کیسه وظیفه تبدیل شهد گل به عسل را دارد. در کیسه عسل فعل و انفعلاتی صورت می گیرد و میزانی دیاستاز به شهد اضافه می گردد تا این ماده به عسل طبیعی تبدیل شود.
روده کوچک و روده میانی دو عضو دیگر موجود در بدن زنبور هستند که برای تولید عسل نقش دارند. در واقع روده محلی برای جذب شهد مورد نیاز بدن زنبور است و مابقی عسل های تولید شده در کیسه عسلی به کندو تحویل داده می شود. زنبوران ماده یک جفت تخمدان هم دارند. البته تخمدان زنبور ملکه بزرگتر است.

غدد بدن زنبور عسل
غدد زیادی در بدن زنبور عسل وجود دارد. با این حال سه غده مهم در بدن زنبور وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. در ادامه به این 3 غده مهم در بدن زنبور اشاره می شود.
-  غدد شیری: از مهمترین غذه های موجود در بدن زنبور عسل که تنها در مدت زمان کوتاهی از عمر این حشره فعال و سپس غیر فعال می شود، غدد شیری هستند. یکجفت غده در بالای سرزنبور قرار دارد که وظیفه آن تولید و ترشح ژل رویال است. همانطور که می دانید این ماده یک ماده حیاتی برای زنبور عسل به شمار می رود و حیات کل کندو وابسته به این ماده است. البته زنبورها فقط د یک دوره کوتاه چند روزه آن هم در زمانیکه به عنوان زنبور پرستار شناخته می شوند توانایی ترشح ژل رویال با استاده از این غدد شیری را دارند.
-  غده زیر آرواره ای: شاید برایتان جالب باشد که بدانید زنبورها هیچ گاه کندو و ملکه خود را اشتباه نمی گیرند. علت این موضوع ترشح ماده ای توسط ملکه زنبور عسل است که به وسیله غده زیرآرواره ای انجام می شود. این ماده ترشح شده بوی خاصی دارد که کمک می کند زنبورها کندوو ملکه خود ار بشناسند و گم نکنند. نکته جالب تر اینکه زنبور ملکه ه وسیله ترشح همین ماده و پراکنده کردن بوی آن در کندو، زنبورهای کارگر را عقیم کرده و از رشد و تکمیل سیستم تناسلی آن ها جلوگیری به عمل می آورد. اگر این بود از کندو حذف شود، زنبورهای کارگر متوجه می شوند که ملکه آن ها از بین رفته است.
 -  غدد مومی: همانطور که از اسم این غدد پیداست، وظیفه آن ها ترشح موم است. زنبوران کارگر در مدت زمان مشخصی بین سیزذه تا هیجده روزگی خود اقدام به ترشح موم کرده و موم مورد نیاز کندو را تامین می کنند. به طور کلی چهار جفت غده مومی وجود دارد که در زیر شکم زنبور قرار گرفته و این وظیفه را بر عهده دارند.